Podatek od wzbogacenia: co trzeba o nim wiedzieć?

Podatek od wzbogacenia, czyli właściwie co?

Przede wszystkim musimy wyjaśnić podstawową kwestię. W polskim prawie podatkowym nie ma choćby wzmianki o „podatku od wzbogacenia”. Jest to termin potoczny, który odnosi się do Podatku od Czynności Cywilnoprawnych (w skrócie PCC) oraz Podatku od Spadków i Darowizn.

Pierwszy z nich opłaca się za transakcje, które nie zostały obciążone podatkiem VAT. Przykładowo: jeśli Jan Kowalski kupi samochód od Piotra Nowaka, to musi opłacić PCC, ponieważ Nowak nie jest płatnikiem VAT i transakcja nie została potwierdzona fakturą, ale zwykłą umową cywilnoprawną.

Z kolei Podatek od Spadków i Darowizn jest naliczany od – używając języka urzędniczego – „przyrostu masy majątku”, czyli po prostu zwiększenia stanu posiadania w wyniku otrzymania spadku lub darowizny np. od rodziców.

Kto i kiedy zapłaci PCC?

Jak już wcześniej wspomnieliśmy PCC opłaca się po transakcjach potwierdzonych umową cywilnoprawną. Ustawa dokładnie przewiduje, o jakie transakcje chodzi. Są to między innymi:

• Sprzedaż oraz zamiana rzeczy i praw majątkowych – jak w przykładzie z samochodem. Warto tutaj wspomnieć, że przy sprzedaży podatek płaci kupujący, a przy zamianie – obie strony.
• Ustanowienie hipoteki – podatek musi opłacić osoba, która składa oświadczenie woli o ustanowieniu hipoteki, czyli po prostu klient banku zaciągający kredyt hipoteczny.
• Ustanowienie odpłatnego użytkowania (również nieprawidłowego) oraz odpłatnej służebności (np. do drogi) – podatek zostanie naliczony tej osobie, która nabywa służebność lub zostaje użytkownikiem danej rzeczy/nieruchomości.
• Zawarcie umowy dożywocia – podatek zapłaci osoba nabywająca nieruchomość obciążoną taką umową.
• Umowa pożyczki pieniężnej lub rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku – PCC zapłaci pożyczkobiorca, np. klient banku.

Ważne!

PCC trzeba opłacić bez wezwania w ciągu maksymalnie 14 dni kalendarzowych od transakcji. Konieczne będzie wypełnienie formularza PCC-3 i złożenie go we właściwym ze względu na miejsce zamieszkania Urzędzie Skarbowym.

Kto i kiedy zapłaci podatek od spadków i darowizn?

Ten podatek jest naliczany osobom fizycznym, które otrzymały jakikolwiek majątek w spadku lub darowiźnie, a jego wartość przekracza kwotę wolną od podatku. Dotyczy to także m.in. zachowku, bardzo cennych prezentów ślubnych, przejęcia prawa do nieruchomości na mocy zasiedzenia czy nieodpłatnego zniesienia współwłasności.

Podatek od Spadków i Darowizn należy opłacić w ciągu 14 dni kalendarzowych, liczonych od momentu doręczenia podatnikowi decyzji organu podatkowego (najczęściej Urzędu Skarbowego) o wysokości daniny. Jest ona ustalana na podstawie złożonego przez podatnika zeznania podatkowego o nabyciu rzeczy lub praw majątkowych (druk SD-3) lub wspólnego zeznania podatkowego (druk SD-3 oraz SD-3/A).

Ważne!

Mamy dokładnie miesiąc na złożenie takiego zeznania, jeśli tylko wartość spadku/darowizny przekracza kwotę wolną od podatku. Termin ten jest liczony od momentu uprawomocnienia się postanowienia sądu o stwierdzeniu nabycia spadku lub zarejestrowaniu testamentu potwierdzonego przez notariusza.

Ile wynosi podatek od wzbogacenia?

Żeby nie było aż tak łatwo, to nie ma jednolitej stawki Podatku od Czynności Cywilnoprawnych oraz Podatku od Spadków i Darowizn. Wszystko zależy od konkretnej sytuacji.

I tak dla PCC przykładowe stawki wynoszą:

• 2% - przy umowach sprzedaży m.in. nieruchomości, ruchomości, prawa użytkowania wieczystego, prawa do lokalu mieszkalnego czy prawa do domu jednorodzinnego;
• 1% - przy umowach sprzedaży innych praw majątkowych;
• 2% - przy umowach zamiany, dożywocia, o podział spadku, przekazania darowizny i zniesienia współwłasności dotyczących m.in. nieruchomości, ruchomości czy praw użytkowania wieczystego;
• 2% - dla umów pożyczek zawartych przed 2019 rokiem (umowy zawarte w 2019 roku i później są obłożone stawką 0,5%);
• 0,1% - przy ustanowieniu hipoteki, jest to stawka naliczana od kwoty zabezpieczonej wierzytelności;

Uwaga!

Jeśli podatnik nie ujawni czynności, od której powinien zostać odprowadzony podatek, to w momencie wykrycia tego zaniechania zostanie na niego nałożony podatek w wysokości aż 20%.

Znacznie bardziej skomplikowany jest system naliczania Podatku od Spadków i Darowizn, ponieważ tutaj pojawia się pojęcie grup podatkowych. Wyróżniamy 3 takie grupy. W pierwszej znajdują się m.in. małżonkowie, dzieci, wnuki, teściowe. Do grupy drugiej zaliczamy m.in. wujostwo, a grupę trzecią tworzą wszyscy pozostali nabywcy.

Warto wiedzieć

Jest jeszcze tzw. grupa zerowa, obejmująca małżonka, dzieci, wnuki, prawnuki, rodziców, dziadków, pasierbów, rodzeństwo, ojczyma oraz macochę. Wyróżnia się ją dla celów zwolnienia z podatku.

Dla każdej z tych grup obowiązują odrębne stawki podatku, których wysokość zależy od wartości spadku i darowizny. Szczegółowo zostało to przedstawione na stronie https://www.nntfi.pl/finanse-po-godzinach/podatek-od-wzbogacenia. Znajdziecie tam również informację na temat tego, kto i kiedy może uniknąć zapłaty „podatku od wzbogacenia”, zarówno jeśli chodzi o PCC, jak i Podatek od Spadków i Darowizn.